NEGATİF VE POZİTİF ÖZGÜRLÜK AYRIMI ÜZERİNE

Simge ARMUTÇU

Özgürlüğün farklı bakış açıları sebebi ile iki ayrı tanımlaması yapılır. Bu tanımlardan biri negatif, diğeri ise pozitif özgürlüktür. Negatif özgürlüğe göre özgürlük, ‘kişinin herhangi bir engele maruz kalmadan eylemde bulunabilmesi’dir. Pozitif özgürlük ise ‘kişinin arzu ettiği eylemde bulanabilmeye muktedir olması’dır.

İkisi arasındaki farkı daha açık bir şekilde görebilmek için şöyle bir örnekten yola çıkabiliriz:

Negatif özgürlük anlayışına göre ben, özgür bir birey olarak arzu ettiğim işte, arzu ettiğim sürece ve arzu ettiğim bir ücret ile çalışma özgürlüğüne sahip durumdayım. Arzu ettiğim işte çalışma özgürlüğüne sahip olmamdan yalnızca şu sonuç çıkar: Ben, başka bir birey tarafından o mesleği yapmaya zorlanmamışımdır. Yeteneklerim doğrultusunda istediğim bir meslek alanına yönelmekte elbette özgürüm ama o meslekte başarılı olabileceğim güvence altına alınamaz. Arzu ettiğim ücret ile çalışma özgürlüğüne de sahibim fakat bu cümleden bir inşaat işçisi olarak aylık 10.000 TL ile çalışabileceğim düşüncesi anlaşılmamalıdır. Bu cümleden anlaşılması gereken şey memnun olmadığım/yetersiz bulduğum bir meblağı reddetme, gerekirse o işi yapmama özgürlüğüne sahip olduğumdur. Buradan liberal bir özgürlük anlayışı çıkar ki liberallerin niçin ısrarla negatif özgürlük anlayışını kendi çeperleri içerisinde filizlendirdiği verdiğim örneklerde gayet anlaşılır durumdadır.

Pozitif özgürlük anlayışına göre yukarıda bahsettiklerimin kabul edilebilir bir yanı yoktur.  Arzu ettiğim meslek grubunda çalışmakta özgürüm ama istihdam yok, arzu ettiğim yemeği yemekte özgürüm ama o yemeği yiyebilecek param yok, arzu ettiğim kültürel faaliyette bulunmakta ve kendimi geliştirmekte özgürüm ama gündelik hayatımın sıkışıklığı ile boğuşurken bunları yapabilecek vaktim yok… Bu durumda bu tarz bir özgürlüğün bana ne yararı olabilir? Belli ki negatif özgürlük anlayışı sadece toplumun bir tabakasına hitap etmektedir. Hayal kurma özgürlüğü bile onların tekelindedir. Pozitif özgürlük anlayışında, eğer kendi hayatımızı gerçek anlamıyla yine kendimiz kontrol edebiliyorsak özgürüzdür. Sorun, hayatlarımızın ve arzu ettiklerimizin kendi elimizde olmamasıdır.